Astma
Wat is astma?
Astma is een ziekte van de buisjes in uw longen.
Astma begint meestal als kind. Het kan ook pas op volwassen leeftijd beginnen, soms pas na uw 50ste.
OvergevoeligU kunt voor één of meer prikkels overgevoelig zijn. Meestal reageren uw longen meteen na de prikkel, soms pas na uren.
Er zijn verschillende soorten prikkels:
- Allergische prikkels, waar veel mensen met astma op reageren:
- huisstofmijt
- huidschilfers van huisdieren (katten, honden, knaagdieren en paarden)
- pollen van bomen, grassen of onkruiden
- schimmels
- Niet-allergische prikkels, bijvoorbeeld:
- verkoudheid of griep
- kou, mist
- rook (roken of meeroken), damp van e-sigaretten en rook van een waterpijp
- luchtvervuiling, fijnstof (ook van houtkachels of vuurwerk), baklucht, parfum, lucht van verf of schoonmaakmiddelen
- actief bewegen, sporten
- stress
- Medicijnen
Sommige mensen met astma worden benauwd van medicijnen, bijvoorbeeld van bepaalde pijnstillers (NSAID's), zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac.
Astma kan erfelijk zijn. In één familie hebben vaak meer mensen astma of een andere allergie (zoals allergische neusklachten, hooikoorts of eczeem).
Hoe herken ik astma?
Bij astma kunt u 1 of meer van deze klachten hebben:
- U bent benauwd.
- U maakt een piepend geluid bij het ademen (vooral als u uitademt).
- U hoest, vooral 's nachts.
- U heeft periodes van veel hoesten en slijm.
- U bent moe, omdat ademen u veel moeite kost.
- U bent minder fit: bewegen en sporten houdt u minder lang vol.
Kan ik er zelf iets tegen doen?
Bij astma krijgt u deze adviezen:
Niet roken of meeroken, geen e-sigaretten gebruiken
Als u astma heeft, is roken of meeroken extra schadelijk. Rook (ook van rokende mensen om u heen) prikkelt de longen. Dat heeft verschillende gevolgen:
- Uw longen worden gevoeliger voor andere prikkels en trekken steeds vaker samen.
- U krijgt daardoor vaker en meer ernstige astmaklachten.
- Het slijmvlies van de longen raakt langdurig (chronisch) ontstoken. Uw longen raken daardoor steeds meer beschadigd. U krijgt steeds meer last van benauwdheid, hoesten en slijm.
- Uw astma-medicijnen werken minder goed.
- Naast astma kan ook COPD ontstaan. Bij COPD zijn uw longen blijvend beschadigd.
Stoppen met roken is bij astma dus extra belangrijk:
- De ontsteking kan genezen. U heeft minder last van benauwdheid en slijm.
- Uw medicijnen werken beter. U heeft steeds minder of zelfs geen medicijnen nodig.
- Door op tijd te stoppen met roken, voorkomt u blijvende schade aan uw longen. Als er al schade is ontstaan, is stoppen belangrijk om nog meer schade te voorkomen.
Kijk hier voor adviezen en hulp bij stoppen met roken.
Elke dag bewegen
Het kan zijn dat u bij meer bewegen of sporten benauwd wordt. Toch is bewegen heel belangrijk. Juist bij astma moet u zorgen dat u fit blijft.
- Beweeg elke dag minstens een halfuur (bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen of een andere sport).
- Zorg bij het sporten voor een goede warming-up.
- Adem zo mogelijk door uw neus als het koud is. In uw neus wordt de lucht al wat opgewarmd en prikkelt uw longen daardoor minder.
Lukt het niet om meer te bewegen of te sporten? Bijvoorbeeld omdat u bang bent benauwd te worden? Maak dan een afspraak met uw huisarts of praktijkondersteuner. Schrijf alvast op:
- op welke momenten u benauwd wordt
- hoeveel u wel kunt bewegen (bijvoorbeeld een korte wandeling).
Kijk hier voor adviezen bij gezond bewegen.
Afvallen als u te zwaar bent
Als u te zwaar bent, is het verstandig om af te vallen. Overgewicht maakt de behandeling van astma namelijk moeilijker. Als u wilt, kunt u bij gezond eten en afvallen hulp krijgen van een diëtist.
Prikkels voorkomenMet bloedonderzoek is te zien of u aanleg heeft voor een allergie. Als u weet voor welke prikkels u gevoelig bent, dan kunt u proberen die prikkels te voorkomen. Probeer dit zowel thuis als op uw werk.
Een allergie geeft ook vaak neusklachten, zoals een loopneus en niezen. Goede behandeling daarvan kan ook helpen bij de behandeling van astma. Bespreek dit met uw huisarts.
Allergie voor huisstofmijt kan astmaklachten geven. U kunt thuis zelf proberen te zorgen voor minder huisstofmijt.
Soms helpt het om een huisdier weg te doen als duidelijk is dat u daar allergische klachten van krijgt. Omdat de huidschilfers van uw huisdier achterblijven, kan het maanden tot een half jaar duren voordat u merkt of het helpt.
Griepprik
Gebruikt u elke dag ontstekingsremmers voor uw astma, dan krijgt u het advies om elk jaar de griepprik te halen. U krijgt hiervoor een oproep van uw huisarts.
In welke gevallen kan ik beter naar de huisarts gaan?
Neem contact op met uw huisarts in een van deze situaties:
- Uw klachten verminderen niet.
- U heeft problemen met de medicijnen, bijvoorbeeld om ze regelmatig in te nemen of bij het gebruik van de puffer.
- U heeft vaker dan 2 keer per week een luchtwegverwijder nodig.
- U heeft 's nachts klachten.
Neem uw longmedicijn(en) mee als u naar de huisarts gaat. Vaak is het handig om even te bekijken hoe u de puffer gebruikt.
Bel de huisarts of huisartsenpost met spoed als u een longaanval heeft. U heeft dan 1 of meer van deze klachten:
- U wordt steeds benauwder en uw medicijnen helpen niet.
- U bent benauwd, ook als u stilzit: u heeft bijvoorbeeld moeite met het uitspreken van een hele zin.
- U ademt heel snel.
- Uw hart klopt heel snel.
Bel direct 112 bij een ernstige longaanval met 1 of meer van deze klachten:
- U raakt zo uitgeput dat u het gevoel heeft dat u bijna geen adem meer kunt halen.
- U wordt suf en antwoordt niet als iemand u iets vraagt.
- Uw huid wordt blauwpaars.
Wat kan de apotheker voor mij doen?
Speciaal bij astma
- Inhalatie-instructie
Krijgt u voor het eerst medicijnen die u moet inhaleren? Dan kan de apotheker u een uitgebreide instructie geven hoe u het beste kunt inhaleren. Gebruikt u al langere tijd een inhalator? Dan kan uw apotheker met u nagaan of u nog steeds goed inhaleert.
- Keuze voor soort inhalator
De apotheker kan samen met u bekijken welke inhalator voor u het best is. Er zijn verschillende soorten inhalatoren. Welke voor u het best is, hangt af van hoe krachtig u kunt inademen en hoe goed uw coördinatie is tussen het indrukken van de verstuiver en het tegelijk langzaam inademen. Dit kan erg verschillen per levensfase. Kinderen en ouderen wisselen hierdoor vaak van type inhalator.
- Stoppen met roken
Roken kan uw astma verergeren. In de apotheek kunt u nicotinevervangende middelen kopen die u kunnen helpen bij het stoppen met roken. Uw apotheker kan u advies geven over het gebruik van deze middelen.
Roken kan ook de afbraak van bepaalde medicijnen versnellen. Als u stopt met roken, kan de hoeveelheid van die medicijnen in het bloed toenemen. Hierdoor kunnen ze sterker werken of bijwerkingen geven. U heeft dan een lagere dosering nodig. Geef het dus aan uw apotheker door als u stopt met roken. De apotheker kan dan controleren of de dosering van uw medicijn omlaag moet en dit doorgeven aan uw arts.
Uw apotheker zorgt ervoor dat u uw medicijnen goed en veilig kunt gebruiken. Het maakt niet uit of u een medicijn korte tijd of langdurig nodig heeft.
- Receptcontrole
De apotheker controleert elk recept. Bijvoorbeeld: is het juiste medicijn voorgeschreven en meegegeven, is de dosering goed, kan het medicijn samen met andere medicijnen die u gebruikt. Als het nodig is, overlegt uw apotheker met uw huisarts of specialist.
- Overzicht van uw medicijnen
Uw apotheker houdt bij welke medicijnen u gebruikt. U kunt in de apotheek altijd om een overzicht van uw medicijnen vragen. Dit kunt u bijvoorbeeld meenemen als u uw specialist bezoekt, in het ziekenhuis wordt opgenomen of naar het buitenland gaat.
- Delen van informatie over uw medicijnen met andere zorgverleners
Uw apotheker, huisarts en het ziekenhuis kunnen informatie over uw medicijnen met elkaar delen als dat nodig is voor uw behandeling. Dit mag alleen als U daar toestemming voor geeft.
- Begeleiding bij nieuwe geneesmiddelen
Krijgt u een medicijn dat u in de afgelopen 12 maanden niet hebt gebruikt? Dan krijgt u extra uitleg over deze medicijnen.
- Ondersteuning als u uw medicijnen weleens vergeet in te nemen
De apotheker heeft daar hulpmiddelen voor. Als uw zorgverzekeraar toestemming geeft, kan uw apotheker uw medicijnen per dag en per tijdstip van inname in aparte zakjes voor u laten verpakken.
- Persoonlijk gesprek over uw medicijnen
Heeft u vragen over uw medicijnen, of problemen met het gebruik? Bijvoorbeeld moeite met slikken van medicijnen, openmaken van de verpakking, of last van een vervelende bijwerking? Vraag uw apotheker om een persoonlijk gesprek. Hij kijkt dan samen met u welke mogelijkheden er zijn om uw probleem te verhelpen.
- Medicatiebeoordeling
Uw apotheker en huisarts kunnen u uitnodigen voor een gesprek over uw medicijnen. Dit is mogelijk bij patiënten ouder dan 65 jaar die langdurig meer dan 5 medicijnen gebruiken. Samen met u bespreken ze of er verbetering mogelijk is. Als u bijvoorbeeld last hebt van bijwerkingen van een medicijn kan het soms vervangen worden door een ander medicijn.
- Zelfzorg
Bij de apotheek kunt u terecht voor advies over medicijnen die u zonder recept (= zelfzorgmedicijnen) kunt kopen, voor verbandmiddelen en cosmetica. De apotheek kan zelfzorgmedicijnen voor u opnemen in uw medicatiedossier. Dan kan de apotheker controleren of u ze veilig samen met uw receptmedicijnen kunt gebruiken.
- Bezorgservice
Bent u moeilijk ter been? Informeer bij uw apotheek of zij uw medicijnen bij u thuis kunnen bezorgen.
Welke medicijnen worden gebruikt bij
Luchtwegverwijders om te inhaleren
Luchtwegverwijders zijn middelen die de verkramping in de luchtwegen opheffen, zodat u weer makkelijker kunt ademen. Deze middelen moet u inhaleren.
- Kortwerkende luchtwegverwijders werken binnen enkele minuten en de werking houdt een paar uur aan. Ze zijn bedoeld om een acute aanval van benauwdheid te stoppen. Voorbeelden zijn ipratropium, salbutamol, terbutaline en de combinatie van ipratropium met fenoterol.
- Langwerkende luchtwegverwijders werken pas na ongeveer een kwartier en de werking houdt ongeveer een halve dag aan. Ze worden gebruikt door mensen die regelmatig last hebben van astma-aanvallen, om een aanval van benauwdheid te voorkomen. Voorbeelden zijn formoterol, glycopyrronium, indacaterol, salmeterol en tiotropium.
Luchtwegbeschermers om te inhaleren
Luchtwegbeschermers om te inhaleren zijn bijnierschorshormonen, ook wel corticosteroïden genoemd. Deze middelen werken ontstekingsremmend en beschermen de luchtwegen tegen prikkels die benauwdheid veroorzaken. Hierdoor zal de conditie van de longen verbeteren en zal het aantal aanvallen van benauwdheid afnemen. Voorbeelden zijn beclometason, budesonide, fluticason en mometason.
Bijnierschorshormonen
Bijnierschorshormonen, ofwel corticosteroïden, om in te nemen, worden gebruikt in de vorm van een stootkuur. Dit is een behandeling van enkele dagen tot twee weken bij een tijdelijke verergering van de astma. Voorbeelden zijn dexamethason, prednisolon en prednison. Soms wordt ook triamcinolonacetonide injectie gebruikt.
Montelukast
Montelukast beschermt de longen tegen prikkels die benauwdheid kunnen veroorzaken. Hierdoor worden ontstekingreacties en benauwdheid verminderd en voorkomen. De arts schrijft montelukast voor wanneer de behandeling met luchtwegbeschermers en kortwerkende luchtwegverwijders onvoldoende helpen.
Omalizumab
Omalizumab vermindert de kans dat stoffen vrijkomen die de luchtwegen laten samentrekken. Als u in contact komt met prikkels die de benauwdheid veroorzaken krijgt u zo minder snel een aanval. Het aantal aanvallen van benauwdheid neemt dus af.
Interleukineremmers als injecties
Artsen schrijven interleukineremmers voor bij niet-allergische vorm van astma (eosinofiel astma) als andere luchtwegverwijders en -beschermers onvoldoende helpen. Bij deze vorm van astma is het aantal afweecellen (eosinofielen) in het bloed te hoog. Interleukineremmers verlagen het aantal eosinofielen in het bloed en de longen. Hierdoor worden de ontstekingen minder en heeft u minder kans op een astma-aanval. Voorbeelden zijn benralizumab en mepolizumab.
Dupilumab
Dupilumab wordt gebruikt bij niet-allergische vorm van astma (eosinofiel astma) als andere luchtwegverwijders en -beschermers onvoldoende helpen. Dupilumab zorgt ervoor dat ontstekingscellen geen boodschappen kunnen doorgeven aan andere ontstekingscellen. Hierdoor worden de ontstekingen minder en heeft u minder kans op een astma-aanval.
Acetylcysteïne
Acetylcysteïne maakt het slijm dunner en dus minder taai en zorgt er hierdoor voor dat het slijm makkelijker is op te hoesten. Hierdoor voelt u zich minder benauwd.
Anti-allergiemiddelen van het cromonen-type
Anti-allergiemiddelen van het cromonen-type zijn middelen die voorkomen dat er in de luchtwegen stoffen vrijkomen die deze laten samentrekken. Hierdoor zal het aantal aanvallen van benauwdheid afnemen. Ze worden voornamelijk voorgeschreven bij allergische vormen van astma, wanneer behandeling met een luchtwegbeschermer van het corticosteroïd-type niet mogelijk is. Cromonen werken in het algemeen minder goed dan corticosteroïden. Een voorbeeld is cromoglicinezuur.
Anti-allergiemiddelen
Anti-allergiemiddelen, ook wel antihistaminica genoemd, blokkeren de werking van de stof 'histamine` die vrijkomt bij een allergische reactie. Hierdoor wordt de reactie van het lichaam op stoffen waar u allergisch voor bent verminderd en kan een een nieuwe astma-aanval worden voorkomen. Deze middelen worden zelden gebruikt. Voorbeeld is ketotifen.
Theofylline
Theofylline is een luchtwegverwijder die niet wordt geïnhaleerd. Dit middel wordt nauwelijks meer gebruikt bij astma.